اثر دو نوع کلینوپتیلولیت طبیعی ایران بر کارآیی مصرف، قابلیت استفاده پتاسیم و رشد ذرت در سری های خاک غالب استان گلستان

امروزه با تداوم رشد جمعیت و نیاز بیشتر به غذا، امکان افزایش تولیدات کشاورزی صرفاً از طریق افزایش سطح زیر کشت میسر نمی باشد. چرا که تنها در طی 30 سال گذشته، 500 هزار هکتار اراضی جدید به اراضی تحت کشت در ایران اضافه شده است. بنابراین تمرکز بر افزایش تولید در واحد سطح باید یکی از مهمترین برنامه های جاری و پیش رو باشد، تا تمام عوامل موثر بر تولید شناخته و در جهت مناسب به کار گرفته شود. با توجه به رشد روز افزون جمعیت و پدیده انفجار جمعیتی، تأمین نیازهای غذایی افراد جامعه و امنیت غذایی، یکی از دغدغه های اساسی در هر کشور می باشد و در این راستا کشاورزی پایدار برای تأمین نیازهای غذایی حال و آینده بشر مورد توجه متخصصین قرار گرفته است. توجه به کشاورزی پایدار یا کشاورزی با مصرف بهینه نهاده ها از اواسط دهه 1980 به دلیل فشارهای اقتصادی و حساسیت نسبت به کیفیت محیط زیست و جلوگیری از فرسایش زمینهای زراعی آغاز شد. کشاورزی پایدار به مدیریت صحیح منابع کشاورزی اطلاق می شود که علاوه بر رفع نیازهای در حال تغییر بشر، کیفیت محیط زیست و همچنین منابع طبیعی را حفظ و یا حتی آن را بهبود بخشد. بنابراین پایداری کشاورزی مفهومی پویا یا دینامیک بوده که علاوه بر شناخت نیازهای آتی مربوط به افزایش تولید، کیفیت محیط زیست و ظرفیت منابع آب و خاک را حفظ می کند. قابلیت جذب پتاسیم برای گیاه به طرق مختلف وابسته به ساختمان و تغییرات کانی های خاک است. میزان پتاسیم در خاک معمولاً خیلی بیشتر از میزان عناصر غذایی پر مصرف دیگر از جمله ازت و فسفر است. به طور کلی میزان پتاسیم خاک متغیر است، به طوری که در بعضی خاک ها آنقدر پتاسیم کم است که مصرف هر ساله کودهای پتاسیمی ضرورت دارد ( توفیقی، 1374). پتاسیم جزء عناصر ضروری برای گیاه بوده و اگر در خاک به مقدار کافی نباشد رشد گیاه به شدت کاهش می یابد که کاهش عملکرد را در پی دارد. معمولاً بخشی از پتاسم مصرفی که بصورت کود به خاک داده می شود به صورت غیر قابل تبادل در می آید که بدین ترتیب بازده کود مصرفی کاهش می یابد (توفیقی، 1378). تعیین مقدار بهینه پتاسیم و واکنش کمی و کیفی گیاه به این نهاده پر مصرف در اکوسیستم های زراعی کشور بسیار مهم است. مصرف کود شیمیایی بیشتر منجر به افزایش هدرروی آن و سرانجام آلودگی منابع زیست محیطی می شود. بنابراین ارائه روش هایی به منظور کنترل مصرف کودهای شیمیایی پتاسیمی و افزایش تأثیرگذاری آنها در کنار حصول به عملکرد مناسب به ویژه در زمین های زراعی دارای بافت سبک (به دلیل پتانسیل ذاتی این خاک ها در هدرروی عناصر غذایی ) مهم می باشد. با توجه به توسعه سیستم های کشاورزی پایدار در سال های اخیر، در این راستا کاربرد مواد معدنی طبیعی چون کانی زئولیت به منظور بهبود باروری و اصلاح خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و همچنین برای افزایش تأثیرگذاری و جلوگیری از هدرروی کودهای شیمیایی، توصیه شده است. استفاده از ترکیبات زئولیت در اراضی کشاورزی به دلیل افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی خاک و تمایل زیاد آنها برای جذب و نگه داری آمونیوم و پتاسیم، می تواند نقش موثری در کاهش شستشوی عناصر غذایی خاک به ویژه نیتروژن و پتاسیم داشته باشند. زئولیت ها مواد متخلخلی هستند که با ساختمان کریستالی خود مانند غربال مولکولی عمل کرده و به دلیل داشتن کانال های باز در شبکه خود، اجازه عبور بعضی یون ها را داده و مسیر عبور بعضی از یون های دیگر را مسدود می کنند. جذب انتخابی وآزادسازی کنترل شده عناصر غذایی از زئولیت باعث می شود در صورت انتخاب صحیح نوع زئولیت مصرفی، هنگامی که این مواد به عنوان اصلاح کننده به خاک اضافه می شوند، از طریق افزایش فراهمی طولانی مدت عناصر غذایی به بهبود رشد گیاه کمک کنند. با توجه به ویژگی های منحصر به فرد زئولیت ها از قبیل قابلیت تبادل کاتیونی بالا، جذب انتخابی کاتیون های مفید مانند آمونیوم و پتاسیم و آزادسازی کنترل شده آنها (مامتون، 1999)، وفور قابل توجه زئولیت های طبیعی در کشور (کاظمیان 2000)، استخراج آسان و سرانجام قیمت اقتصادی مناسب، بکارگیری این ترکیبات همراه با کودهای شیمیایی می تواند تأثیر کودهای شیمیایی را بیشتر کرده باعث مصرف بهینه این دسته از نهاده ها شوند. بنابراین بررسی تأثیر مصرف زئولیت بر کارآیی و قابلیت استفاده پتاسیم در رشد گیاهان از جنبه حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه ضروری بنظر می رسد. 2- اهداف • افزایش کارآیی مصرف کودهای پتاسیمی و کاهش هزینه مصرف آنها • افزایش مقدار پتاسیم در بافت های گیاه و افزایش عملکرد گیاه • برنامه ریزی مناسب برای اضافه کردن کودهای پتاسیمی به خاک برای کاهش هزینه ها و افزایش عملکرد در این پژوهش فرضیه کاربرد زئولیت ها مبنی بر بهبود قابلیت جذب کودهای پتاسیمی و تاًثیر کاربرد آن بر عملکرد کمی و کیفی گیاهان با استفاده از یک آزمایش فاکتوریل در پایه طرح کاملاً تصادفی مورد آزمایش قرار گرفته است.